Her Yaşayan İnsanın Neden Bir Koç’a İhtiyacı Vardır? – Denge Merkezi

Maslov’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde en üst sırada insanın kendini gerçekleştirmesi ihtiyacı bulunmaktadır. İnsanın kendini gerçekleştirmesi, kendisinin en iyi versiyonunu hayatına yansıtabilmesi olarak tanımlanabilir. Peki insan, kendisini tüm potansiyeli ile gerçekleştirebilmek veya en iyi versiyonunu hayata geçirebilmek için ne yapabilir? Bunun için en iyi yöntem profesyonel koçluk almaktır.

Uluslararası Koçluk Federasyonu (ICF) tarafından koçluk; koçluk alanların kişisel ve mesleki potansiyellerini azamiye çıkarmak için düşündürücü ve yaratıcı bir ortaklık olarak tanımlıyor*(1). Erickson Coaching International Türkiye temsilciliği ise koçluğu; insanın yaşamının kendisidir, çünkü koç kişinin yaşamında birlikte yürüdüğü bir yol arkadaşı ve bununla birlikte koçluk, yaşamın içinde, kişinin kendi adına, yaşamına, kendine ve gelişimine dışarıdan bir gözle bakabilme sürecidir diyerek tanımlıyor*(2).

Bu iki tanımdan yola çıkarak, benim için koçluk Maslov’un ihtiyaçlar hiyerarşisinin en üst sırasında yer alan kendini gerçekleştirebilmenin sağlayıcısıdır. Her insanın muazzam derinlikte bir potansiyeli ve bu potansiyele ulaşmak istediği noktası vardır. Koçluk almak; yoğun bir trafikte ulaşmak istenilen noktaya bir navigasyon desteğinin farkındalığı ile en kısa ve kolay seçenekten gidilmesi gibidir. Fakat profesyonel koçun; geleneksel navigasyonun yol göstermesinin ve tavsiye vermesinin aksine, istenilen noktaya ulaşmak için açık uçlu, düşünmeye sevk edici ve derin soruları sorduğu düşünülebilir. Koçluk seansı, her gün bilinen ve gidilen yolda kullanılan gözlük merceklerinin temizlenmesi, öz-farkındalığın, an farkındalığının, zihinde açılan düşünme alanının üst düzeyde arttırılmış halidir. Profesyonel koç; orada yokmuş gibi kendi fikirlerini, düşüncelerini, duygularını ve eğilimlerini nötr duruşunun arkasına saklayan, kişinin bedenini şeffaflaştırarak, zihnine ayna tutan ve bugünden geleceğe, pozitif bakış açısı ile kendisinin en iyi versiyonunu hayata geçirebileceği yolu bulduran kişidir.

Profesyonel koçluk aslında sokratik düşünme şekli ile büyük benzerlik gösterir. Yani dünyanın ilk koçları felsefecilerdir denilebilir. Koçluk; müşterilerini odaklı ve derin düşünmeye sürükler, kendi kendine hesap verebilme yeteneğini geliştirir, neye ulaşmak istediğine ve nasıl ulaşmak istediğine kendi cevaplarını buldurur. Koç, müşteriyi konusu etrafında düşündürüp, deneyim yaratarak bütünsel düşünme alanında daha önce fark etmediklerini fark etmesini sağlar. Müşterinin ben’liğine yolculuk, fiziksel çevresine yolculuk, ilişkilerine yolculuk ve anlam arayışına yolculuktan oluşan düşünme alanında farklı pencerelerden bakmasını sağlayan koçluk, müşterinin potansiyelini hayatına yansıtabilmesi için önemli bir süreçtir. Çünkü müşteri, aldığı koçluk sayesinde ustalık yürüyüşünde bilinçsiz yeterlilik seviyesine ulaşabilmek için iki önemli çukur olan düşüncesinin sınırına ve yeteneğinin sınırına takılmayarak potansiyelinde daha önce fark etmediklerini fark edebilecek, kendisine düşünme alanı açarak gelecek odaklı, kendi etki alanında ve pozitif eylem adımları türetebilecektir. Bu adımlar; çözüm ve değişim odağını zihinde başlatarak müşterinin pozitif psikolojisini besleyecektir. Bu durumu pozitif psikoloji alanında öncü bilim insanı Mihaly Csikszentmihalyi akış teorisinde “mutluluk ne para, güç vb. şeylere sahip olmakla, ne de şansla ilgilidir. Mutluluk, insanların kendilerini meşgul eden eylem veya içinde bulundukları durum sayesinde o anda etraflarında olan bitenden sıkıntı duymadan pozitif kalabilmeleridir.” şeklinde açıklar.

Koçluğun profesyonel bir meslek ve yetkinlik olması sebebi ile “koçluk nedir?” ve “koçluk ne değildir?” soruları da büyük önem taşımaktadır. Koçluk almak; geleceğe dair, çözüm odaklı, yapılandırılmış bir akıştan oluşan seansı deneyimlemektir. Koçluk seansının karşılıklı sohbetten ziyade yapılandırılmış bir akışa sahip olması seansın verimli geçmesini sağlayarak, müşterinin zihninde olabildiğince deneyim yaratabilmesini, geleceğe ve sonuca odaklanabilmesini, zihninde dönüşüme yer açabilmesini sağlar. Tüm bunları sağlayabilmek için profesyonel koç kendi yetkinliklerinin sınırını iyi tanımalı, farklı mesleklerin icra etmesi gereken yetkinliklerin sınırına yaklaşmamalıdır. Profesyonel koç olmanın yetkinliklerini müşteri ile uyumlu bir şekilde uygularken, farklı mesleki yetkinliklere ihtiyaç duyulduğunu fark ettiği anda ilgili mesleklere profesyonel yönlendirmeyi yapması gerekmektedir. Profesyonel bir meslek ve yetkinlik potası olarak koçluk; müşterinin iç kaynaklarını harekete geçirebilmektir. Müşteriyi derinlemesine dinleyebilmek, güçlü ve düşündürücü soruları sorabilmektir. Bu sayede müşteriyi derin düşündürtebilmek, kendisinde farkındalık yaratabilmek, değerlerini ortaya çıkartabilmek ve farklı açılardan baktırarak dönüşümüne alan açabilmektedir. Koçluk; müşterinin bugünden geleceğe pozitif bir şekilde odaklanmasını sağlayabilmek, yaratıcılığını tetikleyerek 360 derece bakış açısı kazanmasını sağlayabilmek ve daha önce fark etmediği seçeneklerini bulmasını sağlayabilmektir. Koçluk; yargısız ve nötr biçimde müşteri ile uyum kurmak, çocuk merakı ile keşfedeceklerine yol arkadaşlığı yapabilmektir. Peki koçluk ne değildir? Koçluk, kesinlikle öneri veya tavsiye vermek, arkadaşlık, danışmanlık, eğitmenlik, öğretmenlik değildir. Koçluk seansı esnasında fikir veya bilgi vermek koçun nötr ve yargısız duruşunu bozacağı için uygun değildir. Ayrıca terapi seansı veya tıbbi destek de değildir. Koçluk “nedir?” ve “ne değildir?” cevaplarının arasında profesyonel bir ayrım mevcuttur.

Koçluk kavramının anlamından sonra önemli olan ikinci konu profesyonel koçun taşıdığı yetkinliklerdir.

Profesyonel koç; koçlukta sürekli gelişimin, kullanacağı araçların ve koçluk deneyiminin öncesinde Uluslararası Koçluk Federasyonunun (ICF) belirlemiş olduğu 8 temel yetkinliğe sahip olmalıdır*(3).

Bu temel yetkinliklerden ilki etik kuralları uygulamasıdır. Koç bu yetkinliğine dayanarak; ICF etik kurallarına uyar, müşteri gizliliğini korur, koçluk ile danışmanlık, terapistlik, mentorluk gibi disiplinlerin farkını bilir ve sınırlarını korur. Müşteriden etik kuralları aşmayacak şekilde her ne duyarsa duysun müşteri ile kalır.
Temel yetkinliklerin ikincisi koçluk zihin yapısını içselleştirmesidir. Bu yetkinliğinde koç; açık, meraklı, esnek ve müşteri merkezli zihin ve düşünce yapısı sergiler. Koçun merakı bilgiye ve içeriğe değil, müşterinin neler keşfedeceğine dair çocuk merakıdır. Esnekliği sayesinde ise müşterinin akışının nereye varacağını bilemeyeceğini kabul eder.
Koçun bir diğer temel yetkinliği anlaşmaları oluşturup, sürdürmesidir. Bu yetkinliğinde koç; müşteriye ve paydaşlara koçluğun ne olduğunu ve ne olmadığını şeffaflıkla açıklar, koç-müşteri uyumluluğunu gözetir, müşterinin seanstan kazanımlarını netleştirmesine alan açar, seansı onurlandırarak bitirecek şekilde kapanış yapar.
Koçun dördüncü temel yetkinliği ise güven oluşturmasıdır. Koç şeffaflığı, nötrlüğü, berraklığı sayesinde oluşturacağı güven ortamı ve iletişimi müşterinin özgürce paylaşım yapabileceği alan açar. Müşterinin; çeşitliliğini, özgünlüğünü kabul eder ve kurduğu güven zemini ile müşterinin paylaşımlarına alan açar.
Koçun beşinci temel yetkinliği ise koç konumunu korumasıdır. Koç bu yetkinliği ile müşterinin tüm söylediklerini, hislerini, duyularını, iletişimini kapsayacak şekilde anda kalır. Koç kendi zihninin tamamı ile andadır ve seansa odaklıdır. Kendi duygularını yöneterek zihninin farklı konulara veya düşüncelere kaçmasını engeller. Müşterinin güçlü duygularını paylaştığı seans boyunca nötr duruşunu korur. Koçluk esnasında onaylama, beğenme, öneri veya tavsiye verme ve imada bulunma gibi nötr duruşun dışına çıkabilecek iletişimde bulunmaz.
Koçun bir diğer temel yetkinliği ise etkin dinlemesidir. Bu yetkinliğinde koç, müşteriyi üçüncü seviye derinlik ile dinleyerek tüm söylediklerini ve hatta duyguları, vücut dili, ses vurguları ve davranışlarını gözlemleyerek söylemediklerini de iletişim olarak alır. Müşteriyi etkin dinleyebilmek, iletişim kanalını daha verimli açabilmek için anlamlı sessizliklere alan açar. Koç; dinleme kanalının üçüncü seviyeden olduğunu, anda olduğunu müşteriye hissettirerek paylaşımın kalitesini arttırmak için müşteriye geri beslemeler yapar ve müşterinin metaforlarını kullanır.
Profesyonel koçun yedinci temel yetkinliği farkındalık yaratmasıdır. Koç; derin, açık uçlu, güçlü ve düşündürücü sorular sorarak müşterinin daha önce fark edemediklerini fark edebilmesi için fırsat yaratır. Çeşitli koçluk araçlarını kullanarak; müşterinin mevcut ve gelecekteki duygu, düşünce ve davranış şekillerini fark etmesini sağlar, fark ettikleri üzerine neler yapabileceğini düşündürür, müşterinin kendi zihin yapısında farklı bakış açıları geliştirmesini sağlayarak potansiyelinin tamamını hayatına yansıtabilmesini destekler.
Koçun sekizinci ve son temel yetkinliği ise öğrenmeyi destekleyerek, müşterinin gelişimini kolaylaştırmasıdır. Koç, bundan önceki yedi temel yetkinliğini kullanarak müşterinin fark etmesini sağladıklarını, kazandırdığı yeni bakış açılarını, zihninde açılan yeni gelişim fırsatlarını müşterinin kendi hayatına yansıtabilmesini destekler. Müşterinin farkındalıklarını, etki alanında kalacak ve gelecek odaklı olacak şekilde kendisi için eylem adımına dönüştürmesini, bu eylem adımlarını kararlılıkla sürdürebilmesini destekler. Müşterinin kendi perspektifinde kat ettiği yolu, kazanımlarını, başarılarını, farkındalıklarını onurlandıracak şekilde destekler.

Profesyonel koç, temel yetkinliklerinin ötesinde koçluk konusunda sürekli kendi bilgisini ve deneyimini geliştirmelidir. Fakat müşterilerin getirdiği konularla ilgili koçluk yetkinliklerinin dışında bir bilgiye veya deneyime sahip olması gerekmez. Bu sebeple koç ile müşteri arasında modern dünyanın hiyerarşisinde tanıtılan; alt – üst, çalışan – yönetici, yüksek unvan – düşük unvan, mentor- mentii, tavsiye alan- tavsiye veren, daha tecrübeli – az tecrübeli gibi karşılaştırmalı bir ilişki kesinlikle bulunamaz. Koçluk, koç ile müşteri arasında yetişkin – yetişkine düzeyde yapılan iletişim ile sürdürülür. Bu sebeple, profesyonel koçluğun yukarıdaki temel yetkinliklerini taşıyan ve profesyonel koçluk unvanını hak etmiş tüm koçlar; unvan ve tecrübelerinden bağımsız olarak bu dünyada yaşayan, düşünen tüm insanlara koçluk yapabilir.

Hangi yetkinliğe ve yeterliliğe sahip insanlar koçluk yapabilir sorusundan sonra gelen ise “Neden her yaşayan insan koçluk almalı?” konusudur.

1500 yılında insanlar günde 13 Trilyon kalori enerji tüketirken, bugün bu değer 1500 trilyon kaloridir. İnsan nüfusu 14 kat artarken, enerji tüketimi ve dolayısı ile insanın gün içerisinde maruz kaldığı veri miktarı 115 kat artmış durumdadır*(4).

VUCCA (Volatile-değişken, Uncertain-belirsiz, Chaotic-kaotik, Complex– karmaşık, Ambiguous–muğlak) dünyasında her insanın kendi hayatındaki akışı anlamlandırması, tercihlerini yönetmesi, kendini gerçekleştirmek için eylem planı çıkartması ve içinde bulunduğu durumda mental esenlik sağlaması giderek zorlaşmaktadır. Belirsizliğin bu denli yüksek olduğu günümüzde, kararları daha kolay alabilmek ve hızlı refleksler oluşturabilmek, kısaca hayatta kalabilmek için insan beyninin yaklaşık 100 milyon yıl önce oluşan amigdala veya sürüngen beyin denilen kısmı daha çok çalışma eğilimi göstermektedir. Fakat modern insan hayatta kalabilmekten çok daha ötesini; hayal kurabilmeyi, yaratıcı olabilmeyi, vizyon oluşturabilmeyi ve geleceği tasarlayabilmeyi hedeflemektedir. Bu soyut düşünceler ise insan beyninin yaklaşık 25 milyon yıl önce oluşan görsel beyin adı verilen bölümünde ortaya çıkmaktadır. Yapılandırılmış bir akışta geçen bir deneyim olan koçluk; müşterinin görsel beyinde kalmasını ve bu sayede daha önce fark etmediği seçenekleri fark ederek, kendi geleceğini tasarlayabilmesini sağlamaktadır. Görsel beyinde kalınan sürenin artması sayesinde koçluk alan her insan; geçmişinde takılı kaldığı kurban psikolojisinden kurtularak, geleceğe odaklanabilir ve kişisel vizyonunu, çözümlerini, ulaşmak istediği hedeflerini, değerlerini rahatlıkla oluşturabilir. Bu sebeple yaşayan, düşünen, hayal kuran dolayısı ile tüm insanlar için koçluk almanın önemi, değeri ve faydası çok fazladır.

Google’ın eski CEO’su Eric Schmit, koçluk almanın gerekliliğine dair “Google Nasıl Yönetiliyor” kitabında şunları yazmıştır; “Tüm iyi bilinen atletlerin ve sporcuların arkasında harika koçları vardır. Koça sahip olmak, o sporu daha iyi yapan bir uzmandan öğrenmek anlamına gelmemektedir. Sporcuların; doğru soruları sorarak, farklı bakış açıları kazandıran koçları vardır. Dışarıdan nasıl göründüğünü bilmek ve kendi zihninde düşünme alanı açmak gerçekten az rastlanan bir yetenek ve bu koçlar sayesinde mümkündür.”*(5)

İnsanın bütünsel yaşamında mantıksal algı boyutları; çevre, zaman, davranışlar, yetenekler, değerler ve kimlik basamakları olarak sıralanmaktadır. Bu basamakların ilk dördü daha çok fiziksel alanda gerçekleştiği için farkına varmak, anlamlandırmak, tasarlayabilmek daha buz dağının suyun üzerinde kalan kısmı olabiliyor. Fakat değerler ve kimlik basamakları insanın özünde, kendi zihninin içerisinde olgunlaşan anahtarlamalar veya buz dağının suyun altında kalan kısımları olduğu için farkına varmak, anlamlandırmak, öz değerler ve kimlikle uyumlu bir yaşamı tasarlayabilmek için üzerinde derin düşünme gerektirebiliyor. Yapılandırılmış bir akışa sahip olan koçluk seansı; derin ve düşündürücü sorularla, görsel beyinde hayal gücünü tetikleyerek, müşterinin kendi özünde keşfedecekleri için zihin alanı açtıracak deneyimlerle geçmesi sebebi ile mantıksal algı boyutlarının üst basamaklarındaki farkındalığı ve yaşama yansımasını arttırmaktadır. Bu sayede profesyonel koçluğun insan hayatına derinlemesine dokunan bir diğer katma değeri de öz değerlerin ve kimlik farkındalığının arttırılması, öz değerlerin müşterinin kendi yaşamına uyumlu bir şekilde yansıtılabilmesidir. Koçluk yolculuğu ile müşteri kendi düşünme alanında buzdağının su seviyesini daha aşağılara indirerek, değerlerini ve kimliğini bilinç üstüne rahatlıkla çıkartabilmekte ve öz farkındalığı yüksek bir deneyim yaşayabilmektedir.

Özetle bu makalede; profesyonel koçluğun tanımına, insan yaşamı için anlamına, koçun taşıması gereken temel yetkinliklerine, koçluk almanın faydalarına, koçluk seansının yaşamın bütününe ve özellikle değerine dokunan yanlarına değinilmiştir.

YAZAN: Serkan Can (Profesyonel Erickson Koçu)

Referanslar:

https://www.icfturkey.org/
https://www.ericksontr.com/
https://coachingfederation.org/
Hayvanlardan Tanrılara Sapiens, Yuval Noah Harari, 2011
Google nasıl yönetiliyor, Eric Schmidt & Jonathan Rosenberg, 2015
ACSTH, Koçluğun Bilimi ve Sanatı Eğitimi – Denge Merkezi, Dr. Zerrin Başer, MCC
Bir Sanat ve Bilim Olarak Koçluk, Marilyn Atkinson, PHD

İlginiz Çekebilecek Diğer Paylaşımlar