Metaforlar kapılardır! Dönüşümsel potansiyeli sağlayan, bütünleyici, harika kapılar.
Zihnimizde kendimizi sıkıştırdığımız ve kandırdığımız alanlardan çıkmamızı, belki de gitmeye cesaret edemediğimiz, daha gerçekçi düşünsel alanlara ulaşmamızı sağlarlar. Adeta aya yolculuk eden bir yolcu gibi görür, yürür, dokunur ve hayatın tüm elementlerini onların varlığı ile sanki ilk defa görüyormuş gibi keşfederiz. Yeni bir bakış açısı ile bakarız. Bu harika kapılar dönüşümsel bir eşikten geçip, gerçekten ‘İNSAN’ olmanın ne demek olduğuna dair derin bir anlayışa varmamızı sağlarlar.
‘Metafor’ kelimesini düşünün bir an için. ‘Meta’ bakış açısının yararı nedir? ‘Meta’ ön eki, “yukarısında ve ilerisinde” anlamına gelir. Yani; herhangi bir gerçekliğin bir adım ilerisi demektir. Herhangi bir gerçekliğin bir adım ilerisi, o gerçeklikle ilgili bir hikayedir. Yani metafordur!
‘Meta’ ön eki pek çok yerde kullanılır:
- Fizikte bir adım ötesi
- Tırtılın bir adım öteye geçip kelebeğe dönüşmesi metamorfoz
Bir başka deyişle; neyin modeli olursa olsun bir adım ilerisinde bir ‘meta model’ keşfeder veya yaratırız. Bu da demektir ki, bir metaforun en büyük görevi; dinleyiciyi ya da okuyucuyu inançların ve varsayımların ötesine taşıyıp, daha geniş bir bakış açısı kazandırmaktır.
Metaforları olağanüstü dönüşümsel kapılar haline getiren başka bir özelliği de, en derindeki değerlerimizle bağ kurmamızı sağlamalarıdır. Güçlü bir metafor sayesinde en derindeki değerlerimizi hatırlayabilir ve somut bir düzlemde deneyimleyebiliriz.
‘Hatırlamak’ (Remember) kelimesinin kendisi kelime olarak bir göstergedir. Hatırlamak (Re-member), tekrar şekillendirmek, somutlaştırmak anlamına gelir. Herhangi bir şeyi güçlü bir hikaye ile tanımladığımızda, sinir sistemimiz aracılığıyla kolaylıkla hisseder, şekillendirir ve algılarız. Bu şu anlama gelir; bu değerlerden kaynaklanan kinestetik (duyusal) ve fiziksel deneyimlerimiz aracılığıyla kendi kimliğimizi formüle ederiz. Böylece bütün bedenimize yayılan ve genişleyen bir “değer bağı” oluştururuz. Güçlü bir metafor, bu iç güçle birlikte, uzun süreli bir değer dengelemesini ve insanların kendi hayat amaçlarına doğru, fiziksel ve duygusal olarak yenilenmiş bir coşkuyla ve enerjiyle harekete geçmelerini destekler.
EINSTEIN VERANDA’DA
Bir muhabir Einstein’ı telefonla arayarak bir bilim dergisinde yayınlanmak üzere ‘Harika Bilim adamlarından Harika Sorular’ isimli özel bir makale için röportaj teklif eder.
Einstein kabul eder ve muhabir günün son ışıkları ile beraber Einstein’in evine gelir. Einstein’i verandasında, sallanan sandalyesinde oturup, eski bir pipo içerken ve kırmızı güneş batışını izlerken bulur.
Elinde bir defter olan, genç ve biraz çekingen muhabir Einstein’ a “Size sadece tek bir sorum var Doktor Einstein” der. “Bu, bulabildiğimiz her bilim adamına sorduğumuz anahtar bir soru. Soru şu: “Bir bilim adamının sorabileceği en önemli soru ne olur?”
Einstein’ı ağarmış ve biraz karışık saçları ve gözlerindeki pırıltı ile terasında, sallanan sandalyesinde otururken hayal edin. “Bu harika bir soru genç adam ve çok ciddi bir cevabı hak ediyor” diye cevap verir. Sonra da sandalyesinde yavaşça sallanmaya ve eski piposunu tüttürmeye başlar.
Yaşlı Einstein iyice arkasına yaslanır ve 10 dakika kadar düşünür. O derin düşünceler içindeyken, muhabir de umutla ondan gelecek bir takım kayda değer matematiksel formüller veya kuantum hipotezleri beklemektedir.
“Genç adam” der Einstein ciddiyetle “Herhangi bir insanın sorabileceği en önemli soru şu olmalı; Evren dostane bir yer mi, değil mi?”
“Tam olarak ne demek istiyorsunuz ” der muhabir .”Bu nasıl en önemli soru olabilir?”
Einstein ağırbaşlılıkla cevap verir: “Bulduğumuz cevap, yaşamlarımızda ne yaptığımızı belirler. Eğer evren dostane bir yerse, zamanımızı köprüler inşa ederek geçiririz. Aksi takdirde insanlar bütün zamanlarını etraflarına duvarlar örerek geçirirler. Kararı biz veririz!”
